روستای لیقوان، یکی از زیباترین و پرجاذبه‌ترین روستاهای استان آذربایجان شرقی است که در ۳۶ کیلومتری جنوب شرقی شهر تبریز و در دامنه‌های شمالی کوه سهند واقع شده است. این روستا با طبیعت بکر، آب‌وهوای مطبوع و محصولات لبنی مشهور، به‌ویژه پنیر لیقوان، شهرت فراوانی دارد.
لیقوان در دهستان میدان‌چای بخش مرکزی شهرستان تبریز قرار دارد و با جمعیتی بالغ بر 7,000 نفر یکی از پرجمعیت‌ترین روستاهای منطقه محسوب می‌شود . این روستا به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص، دره‌های سرسبز، چشمه‌های آب گرم و سرد، و مراتع غنی، به یکی از مقاصد محبوب گردشگری در شمال‌غرب ایران تبدیل شده است.
روستای لیقوان دارای قدمتی تاریخی است و در طول زمان شاهد رویدادهای مهمی بوده است. یکی از وقایع مهم تاریخی این روستا، حمله افراد حزب دموکرات آذربایجان در سال ۱۳۲۴ و قتل حاج احتشام لیقوانی، ارباب بزرگ این منطقه، بود که نقطه عطفی در تاریخ معاصر لیقوان محسوب می‌شود.
لیقوان به‌واسطهٔ مراتع سرسبز و آب‌وهوای مناسب، محل مناسبی برای دامداری و کشاورزی است. از محصولات کشاورزی و لبنی این روستا می‌توان به گندم، جو، سیب، گردو، شیر، خامه، دوغ، کره، روغن حیوانی، کشک و پنیر لیقوان اشاره کرد. همچنین، صنایع دستی مانند قالی‌بافی، گلیم‌بافی، جاجیم، لباس‌های نمدی و ظروف سفالی از دیگر ویژگی‌های فرهنگی این منطقه است .
روستای لیقوان تبریز یکی از شناخته‌شده‌ترین مناطق کوهستانی استان آذربایجان شرقی است. طبیعت سرسبز، تاریخ کهن، معماری سنتی و منابع آب فراوان باعث شده‌اند تا این روستا به مجموعه‌ای کامل از جاذبه‌های گردشگری تبدیل شود. در ادامه با ۱۱ مورد از مهم‌ترین مکان‌های دیدنی روستای لیقوان آشنا می‌شویم:
دره لیقوان، با نام محلی «لوان دره‌سی»، یکی از زیباترین و بکرترین مناطق طبیعی در شمال‌غرب ایران است. این دره سرسبز در امتداد رودخانه‌ای پرآب شکل گرفته و در طول مسیر خود باغ‌های میوه، چشمه‌های سرد، مناطق ییلاقی و مراتع وسیعی را دربرمی‌گیرد. کوه‌های اطراف با پوشش گیاهی غنی در بهار و تابستان به یکی از مقاصد اصلی طبیعت‌گردان تبدیل می‌شود. مسیر پیاده‌روی در این دره، فرصتی کم‌نظیر برای دیدن چشم‌اندازهایی خیره‌کننده و گوش سپردن به صدای طبیعت است. این منطقه مکان مناسبی برای عکاسی، کمپ‌زدن و گردش‌های خانوادگی است.
دره لیقوان
در فاصله‌ای نه‌چندان دور از بافت اصلی روستا، چشمه‌ای گرم و طبیعی به نام ایستی‌سو قرار دارد که از دل زمین می‌جوشد. آب این چشمه دارای خواص درمانی است و از گذشته به‌عنوان محل تسکین دردهای مفصلی، رماتیسم، بیماری‌های پوستی و مشکلات گوارشی شناخته شده است. چشمه ایستی‌سو در کنار رودخانه و با مناظری فوق‌العاده زیبا قرار گرفته و بسیاری از گردشگران برای استحمام در آن یا استفاده از خاصیت آب‌درمانی‌اش به این مکان سفر می‌کنند.
پل تاریخی حاج سالار یکی از نمادهای تاریخی روستای لیقوان تبریز است. این پل که مربوط به اواخر دوره قاجار است، با مصالح سنگی و ملات آهک ساخته شده و دارای سه دهنه جناقی با پایه‌هایی مستحکم است. این اثر تاریخی بر فراز رودخانه لیقوان‌چای ساخته شده و از نظر معماری، یکی از نمونه‌های شاخص پل‌سازی سنتی در منطقه به شمار می‌آید. امروزه این پل علاوه بر ارزش کاربردی، به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری مورد بازدید قرار می‌گیرد و در فهرست آثار ملی کشور نیز ثبت شده است.
در قلب روستا بنایی با نام داش عمارت قرار دارد که از قرن هفتم هجری به جا مانده است. این بنا در واقع خانه اربابی خاندان احتشام بوده که در زمان خود قدرت محلی لیقوان را در اختیار داشته‌اند. معماری سنگی، دیوارهای قطور، طاق‌های قوسی و طراحی سنتی آن هنوز هم بیانگر شکوه گذشته این عمارت است. این ساختمان تاریخی امروزه در حال مرمت است و به‌عنوان یکی از آثار تاریخی مهم روستا شناخته می‌شود. بازدید از این عمارت، فرصتی برای آشنایی با سبک زندگی اشرافی محلی در قرون گذشته فراهم می‌کند.
در بخش شمالی روستا، قبرستانی تاریخی قرار دارد که قدمت آن به دوره ایلخانی و حتی پیش‌تر بازمی‌گردد. سنگ‌قبرهای این منطقه با خطوط نسخ و کوفی، نمادهایی از فرهنگ، باورهای مذهبی و موقعیت اجتماعی متوفی را در خود دارند. بسیاری از سنگ‌ها دارای نقوش سنتی، حیوانات یا نشانه‌های عرفانی هستند. این قبرستان در فهرست میراث فرهنگی ثبت شده و علاوه بر اهمیت تاریخی، فضایی آرام و معنوی برای تأمل و شناخت گذشته فرهنگی لیقوان ایجاد کرده است.
زاغه‌ها یا اصطلاحاً «کون‌تاق»های سنگی در لیقوان، حفره‌هایی هستند که در دل کوه یا زیر خانه‌های قدیمی حفر شده‌اند. این زاغه‌ها عمدتاً در فصول گرم سال برای نگهداری پنیر لیقوان، دوغ، ماست و سایر فرآورده‌های دامی استفاده می‌شده‌اند، چراکه فضای داخلی آن‌ها همواره خنک و ثابت باقی می‌ماند. امروزه برخی از این زاغه‌ها بازدیدپذیر شده‌اند و می‌توان از نزدیک با این روش سنتی نگهداری محصولات لبنی آشنا شد.
راهنمای جامع خرید پنیر لیقوان اصل | کلیک کنید!
رودخانه لیقوان‌چای یکی از عناصر حیاتی در زیست‌بوم این روستاست. این رود از ارتفاعات سهند سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از دره لیقوان، به مناطق پایین‌دست می‌ریزد. آب این رودخانه شفاف، سرد و پرجوش است و موجب سرسبزی باغ‌ها، مزارع و مراتع روستا می‌شود. در تابستان‌ها، بسیاری از خانواده‌ها برای تفریح و آب‌تنی به کنار این رود می‌آیند. در حاشیه آن می‌توان نشست و از چشم‌انداز کوهستان، صدای پرندگان و نسیم خنک کوهستانی لذت برد.
نغیم‌لر نام منطقه‌ای مرتفع و باستانی در نزدیکی لیقوان است که به‌دلیل وجود برجستگی‌های مخروطی شکل در زمین، غارها، دخمه‌ها و بقایای معماری کهن، مورد توجه باستان‌شناسان قرار گرفته است. گفته می‌شود این منطقه در گذشته به‌عنوان پناهگاه و محل زندگی قبایل کوچ‌نشین استفاده می‌شده و از نظر تاریخی دارای ارزش ویژه‌ای است. مسیر دسترسی به نغیم‌لر کوهستانی است و برای علاقه‌مندان به تاریخ و ماجراجویی جذاب خواهد بود.
حمام سنتی لیقوان، یکی دیگر از آثار تاریخی لیقوان است که به احتمال زیاد متعلق به دوران قاجار یا صفوی است. این حمام با مصالح بومی از جمله سنگ، خشت و آهک ساخته شده و دارای بخش‌هایی همچون سربینه، گرمخانه و خزینه است. گفته می‌شود این حمام ویژه بانوان بوده و در نزدیکی محل زیارتگاه ایشته قرار داشته است. این بنا امروز بیشتر به‌عنوان بنایی تاریخی و فرهنگی شناخته می‌شود و بازدید از آن درک بهتری از سبک زندگی گذشته اهالی روستا می‌دهد.
حمام تاریخ لیقوان
این مسجد تاریخی، یکی از قدیمی‌ترین مساجد روستای لیقوان است و با وجود تعمیرات متعددی که بر آن انجام شده، همچنان اصالت معماری سنتی خود را حفظ کرده است. عناصر چوبی مانند منبر و علم‌ها با دستان هنرمندان محلی ساخته شده و فضای معنوی خاصی به مسجد بخشیده‌اند. در مراسم‌های دینی همچون ماه محرم، این مسجد کانون تجمع مردم و اجرای آیین‌های مذهبی است. حضور در این مکان، فرصتی برای آشنایی با باورها و سنت‌های مذهبی مردم منطقه فراهم می‌سازد.
در نزدیکی یکی از دامنه‌های کوه، زیارتگاهی سنگی قرار دارد که با نام ایشته شناخته می‌شود. این مکان مقدس، دارای ساختاری ساده و بدون تزیینات است اما برای اهالی و حتی زائرانی از دیگر نقاط، جایگاه خاصی دارد. مردم برای حاجت‌خواهی، نذر، یا برگزاری آیین‌های محلی به این مکان می‌آیند. برخی روایات شفاهی از معجزاتی که در این مکان رخ داده، در میان مردم رواج دارد. فضای آرام، صدای باد در میان درختان و نمای کوه‌های اطراف، تجربه‌ای روحانی را رقم می‌زند.
روستای لیقوان تبریز با طبیعت بکر، تاریخ غنی و محصولات محلی منحصر‌به‌فرد، به‌ویژه پنیر لیقوان، یکی از مقاصد گردشگری برجسته در شمال‌غرب ایران است. بازدید از مکان‌های دیدنی این روستا، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی از فرهنگ، تاریخ و طبیعت ایران را برای گردشگران فراهم می‌کند.
